Istorijski roman

od **Still_dreaming** Pon Feb 06, 2012 2:25 pm

Istorijski roman je vrsta romana u kojem se radnja odvija u istorijski značajnom periodu, obeleženom prelomnim događajima kao što su ratovi, osvajanja, pobune, revolucije itd. Događanja u istorijskom romanu mogu biti smeštena u bližu ili dalju prošlost u odnosu na trenutak nastanka dela, od jedne ili dve generacije pa do više vekova razlike. Otuda se poseže za rekonstrukcijom običaja i mentaliteta prikazanog vremena. Junaci istorijskog romana mogu biti istorijski ili izmišljeni, a najčešće ima i jednih i drugih. Štaviše, ovaj tip romana počiva na mešanju dokumenata i fikcije, a njegova težnja ka verovatnom doprinosi tome da se događaji i protagonisti prikazuju kao tipični. Glavni junaci se vezuju za sredinu iz koje su ponikli, tj. za svoje poreklo i nasleđe. Istorijski roman se po pravilu odlučuje za auktorijalno pripovedanje, što omogućava da se u delo uključe moralističke, refleksivne digresije, tj. razmišljanja o istoriji, društvu ili zakonitostima ljudske prirode. Suštinski problem istorijskog romana predstavlja usklađivanje verodostojnog (saglasnost događaja i činjenica) i verovatnog (umetničke uverljivosti). Zato tumačenje romanesknih dela sa istorijskom temom podrazumeva suočavanje sa mnogobrojnim alegorezama, aluzijama, parabolama, raznovrsnim istorijskim paralelizmima, dakle sa svim postupcima koji preoblikuju jedno vreme u drugo.

Rodonačelnikom žanra smatra se škotski pisac Volter Skot (počev od romana ‚‚Veverli'', 1814), koji će značajno uticati na poznije autore istorijskog romana i na veliku popularnost ovog žanra u 19. veku. Iako istorijski roman zahteva tematsku i formalnu raznovrsnost, moguće je izdvojiti nekoliko njegovih specifičnih i preovladavajućih narativnih obrazaca. Istorijski roman gotovo po pravilu obuhvata dva vida života - privatni i javni, koje pisci prepliću na različite načine (njihovi fiktivni junaci sreću istorijske ličnosti, učestvuju u javnim svetkovinama - viteškim trunirima, svečanim igrama, zabavama, balovima, ali i u društveno-političkom životu - političkim strankama, ratovima i sl.). Vreme obuhvaćeno romanom nije ograničeno i često se proteže na godine posle velikih istorijskih događaja. Njegova radnja je usredsređena na sukobe između niza suprotstavljenih grupa na koje se društvo rasparčava zbog krize koja potresa ceo sistem i ruši stare vrednosti. Istorijski roman pokazuje sklonost ka raspravama esejističkog tipa o različitim temama društvenog značaja, što vodi ka ideologizaciji i upotrebi istorije u vaspitne i propagandne svrhe. Ukratko, istorijski roman obuhvata odlike društvenog, psihološkog i avanturističkog romana, ali i didaktičke književnosti.

Često se govori o podeli istorijskog romana na romantičarski (koji odlikuje idealizacija nacionalne prošlosti i heroja) i realistički (u kojem je dominantan realistički pripovedački postupak, te usredsređenost na psihološko i društveno), ali je ova dihotomija pokazala izvesne manjkavosti. Najviše se sporilo oko pitanja porekla žanra, koji su jedni pronalazili u romantizmu, a drugi, sa Lukačem na čelu, u realizmu. U predstavnike romantičarske tendencije istorijskog romana najčešće se ubrajaju: Puškinova ‚‚Kapetanova kći'', Vinjijeva dela, ‚‚Verenici'' Alesandra Manconija, potom Igoova ‚‚Bogorodičina crkva u Parizu'' i ‚‚Devedeset treća'', dela Aleksandra Dime starijeg, Sjenkjevičev roman ‚‚Ognjem i mačem'' i dr.; realističkom istorijskom romanu kao preteče pripadaju Merimeova dela (koji je pre nastavljač tradicije i ideja prosvetiteljstva), potom Stendalov ‚‚Parmski kartuzijanski manastir'', Tekerijev ‚‚Henri Ezmond'', Balzakov roman ‚‚Šuani'', Floberova ‚‚Salambo'', Tolstojev ‚‚Rat i mir''. U 20. veku popularnost istorijskog romana opada, ali se među njegova značajnija ostvarenja mogu svrstati: ‚‚Tihi Don'' Mihaila Šolohova, ‚‚Ja, Klaudije'' i ‚‚Zlatno runo'' Roberta Grevsa, ‚‚Vergilijeva smrt'' Hermana Broha, kao i dela H. Mana. U srpskoj književnosti istorijski roman različitih obeležja stvarali su: Janko Veselinović (‚‚Hajduk Stanko''), Stevan Jakovljević (‚‚Srpska trilogija''), Rastko Petrović (‚‚Dan šesti''), Ivo Andrić (‚‚Travnička hronika'', ‚‚Na Drini ćuprija'', ‚‚Prokleta avlija''), Miloš Crnjanski (‚‚Seobe''), Dobrica Ćosić (‚‚Vreme smrti'') i drugi. U 20. veku popularnost stiču tzv. istorijske romanse, koje zbog činjenice da im prikazani istorijski period služi kao dekor treba razlikovati od istorijskog romana, pošto on pokazuje jasnu tendenciju da ozbiljno analizira odnos između lične sudbine prikazanih junaka i društvenih tokova, konflikata i okolnosti u kojima su se zadesili. Poznati savremeni istorijski romani su dela Umberta Eka (‚‚Ime ruže''), Žozea Saramaga (‚‚Sedam sunaca i sedam mesečina'') i Orhana Pamuka (‚‚Zovem se Crveno'').

Volite li istorijske romane?
Koje ste čitali?
Poželjno bi bilo napisati kraću analizu pročitanog: šta je u romanu izmišljeno, u čemu se odskače od stvarnih činjenica, da li je verno preneseno i slično...