Petar Kočić

od **Still_dreaming** Uto Dec 20, 2011 5:21 am

Petar Kočić je bio srpski pesnik, pisac i političar. Rođen je 29. juna 1877. godine u selu Stričići na Zmijanju, na planini Manjači kod Banje Luke, u današnjoj Republici Srpskoj (Bosna i Hercegovina). Osnovnu školu je učio u manastiru Gomionica gde mu je otac, zakaluđerivši se kao udovac, bio iguman. Gimnaziju je počeo učiti u Sarajevu, ali je zbog srbovanja isteran iz trećeg razreda, te prešao u Beograd i tu završio gimnaziju. Filozofiju je učio u Beču. Godine 1904. je došao u Srbiju i kratko vreme bio nastavnik u Skoplju. Posle dve godine se preselio u Sarajevo, kao činovnik „Prosvete“, ali je ubrzo otpušten zbog učešća u radničkom štrajku i proteran u Banju Luku. Uoči aneksije Bosne i Hercegovine od Austrougarske, Kočić pokreće list „Otadžbinu“ u Banjoj Luci i stvara svoju političku grupu koja je propovedala borbu protiv Austrije i naročito nepoštednu borbu protiv ostataka feudalnog ropstva. Kao nacionalni i socijalni revolucionar, Kočić je bio veoma omiljen u narodnim masama i kod napredne omladine, pa je izabran i za poslanika austrougarskog provincijskog Bosanskog sabora u Sarajevu. Videvši u njemu protivnika države, državni organi su ga često hapsili i krivično gonili. Uoči Prvog svetskog rata na njemu su primećeni znaci duševnog rastrojstva, te je doveden u Beograd na lečenje. Umro je u beogradskoj duševnoj bolnici za vreme okupacije, 27. avgusta 1916. godine.

U Bosni, tada provinciji Austrougarske, na Kočića se gledalo kao na jednog od najsmelijih podstrekača srpskog narodnog ponosa i propovednika društvene pravde.

Kočić se oduševljava jednostavnošću srpskog narodnog jezika i narodnim životom. On postaje pesnik krajiških pejzaža i krajiškog života, slikar modrih planika i tamnih starih šuma, pesnik seoskog zdravlja, primitivne snage „kršnih devojaka i žestokih mladića“. Moćan dah prirode i krepkog, prirodnog i primitivnog života oseća se u svim njegovim pripovetkama. Kao i Stanković i Ćipiko, tako i on ljubav shvata kao vrhovni nagon, neodoljiv i koban ujedno.

Njegova je velika popularnost vezana za njegov borbeni srpski nacionalizam i veliku ljubav prema srpskom krajiškom kmetu. On je smeli i borbeni buntovnik ne samo protiv tuđinskog političkog podjarmljivanja već protiv svakog ekonomskog ropstva. Mestimično u svojim pripovetkama i naročito u političko-socijalnim satirama, on postaje propovednik slobode i društvene pravde, zaštitnik ubogog srpskog seljaka. U Davidu Štrpcu u „Jazavcu pred sudom“ snažno je i psihološki tačno uobličio tip lukavog i prituljenog srpskog bosanskog seljaka, koga vara i pljačka tuđinska vlast i domaći zelenaši. Ta dramatizovana satira doživela je trinaest izdanja i u doba posle aneksione krize bila najpopularniji spis srpske književnosti. „Sudanija“ je njegova poznija satira, iz doba sumraka njegovog talenta, ali „Jazavac pred sudom“ nije samo politička satira lokalnog značaja, već ima dublji socijalni smer i prelazi granice vremena i prostora u kome je smeštena radnja priče. David Štrbac nije samo srpski bosanski krajiški seljak, već seljak uopšte, večno varan i večno iskorišćavan seljak koji je svestan svoga očajnog položaja i traži pravdu. Iako je on dat u komičnom okviru, on ipak izaziva duboko saučešće — suze kroz smeh. Takav humor mogao je dati samo pravi pesnik, samo onaj ko je duboko saosećao sa svojim junakom.

U književnom radu vidljiva su dva razdoblja: prvo u Beču od 1904. kada je štampana ‚‚Tuba'' i drugo posle tamnovanja od 1908. do 1911, kada je prezauzet poslovima u Saboru prestao da piše. U prvom razdoblju oseća se želja, vidno je nastojanje da se umetnički uobliči svaka pojedinost, da se svestranije dodirne junak, da se da psihološka iznijansiranost, dok se u drugom razdoblju već oseća ukoričenost likova, ponavljanje situacija. Prve radove objavljuje kao srednjoškolac u Beogradu, u tadašnjem dačkom listu ‚‚Podmladak" - pesme ‚‚Proljetni zvuci'' i ‚‚Ponoćni zvuci''. Ti su pokušaji zanimljivi samo kao književno-istorijski detalj bez veće umetničke vrednosti.

U Beču štampa prvu knjigu pripovedaka, ‚‚S planine i ispod planine'', u koju je uvršteno sedam pripovedaka (‚‚Đurini zapisi'', ‚‚Jablan'', ‚‚Grob Slatke Duše'', ‚‚Istiniti zulutn Simeuna Đaka'', ‚‚Mrguda'', ‚‚Kod Markanova točka''). Druga knjiga pripovedaka, s istim naslovom, izašla je 1904. s novim pričama (‚‚Jelike i omorike'', ‚‚Kroz maglu'', ‚‚Kroz svjetlost'', ‚‚Mračajski proto'', ‚‚Jazavac pred sudom''), a treća knjiga izašla je 1905. godine s pripovijetkama ‚‚Mejdan Simeuna Đaka'', ‚‚lz starostavne knjige Simeuna Đaka'', ‚‚Rakijo, majko'', ‚‚Pjesma mladosti'', ‚‚Sa zbora'', ‚‚Jajce''. U četvrtoj knjizi, ‚‚Jauci sa Zmijanja'' (1910), objavio je pripovetke ‚‚Molitva'', ‚‚Kroz mećavu'', ‚‚Vukov gaj'', ‚‚Zmijanje''. Napisao je i nekoliko pesama u prozi (‚‚Kmeti'', ‚‚Slobodi'', ‚‚Težak'') i nekoliko pripovedačkih fragmenata i članaka o književnosti.