Stilovi moderne umetnosti

Kloizonizam-Sintetizam-Simbolizam


"Le Talisman, l'Aven au Bois d'Amour", Paul Sérusier,1888, ulje na drvetu, Musée d'Orsay, Paris


"Buckwheat Harvesters at Pont-Aven",Emile Bernard,1888,ulje na platnu, Josefowitz Collection, Switzerland


"La Belle Angele", Paul Gauguin,1889, ulje na platnu, Musee d'Orsay, Paris

Kloizonizam

Kloizonizam je postimpresionistički slikarski stil koji se odlikuje snažnim i ravnim formama razdvojenim tamnim konturama. Termin je skovao kritičar Edouard Dujardin prilikom posete Salonu nezavisnih umetnika, marta 1888 godine. Slikari Émile Bernard, Louis Anquetin, Paul Gauguin, Paul Sérusier i drugi su počeli da slikaju ovim stilom krajem devetnaestog veka. Naziv podseća na drevnu tehniku ukrašavanja objekata od metala, koja je označena kao "cloisonné", u kojoj su žice zalemljene za objekat (npr.činiju, dršku mača..), koji je zatim napunjen, posut staklom u prahu i na kraju obrađen vatrom. Na slici "The Yellow Christ" (1889) koja se često navodi kao najznačajnije delo ovog slikarskog stila, Gogen je redukovao sliku na oblasti sa pojedinačnim bojama koje su razdvojene jakim crnim konturama. U takvim delima on je obraćao malo pažnje na klasičnu perspektivu i hrabro je eliminisao suptilne gradacije nijansi boja.

Sintetizam

Sintetizam je termin koji je korišćen od strane postimpresionističkih slikara Kao što su Paul Gauguin, Émile Bernard i Louis Anquetin, da bi istakli razliku između njihovog rada i impresionizma. Ranije, termin sintetizam je bio povezan sa terminom kloizonizam ,a kasnije sa simbolizmom. Reč je nastala od francuske reči synthétiser (sintetisati, kombinovati da bi se stvorilo nešto novo, kompleksan produkt).
Paul Gauguin, Émile Bernard, Louis Anquetin i drugi su razvili ovaj stil tokom kasnih 1880-ih i ranih 1890-ih.
Njihov cilj je bio da spoje tri stvari:
*spoljašnji izgled prirodnih formi
*osećanja umetnika koja ima prema njegovom subjektu
*čistoću estetskog doživljaja linije, forme i boje

1890 godine Maurice Denis je sumirao ciljeve sintetizma ovim rečima:
"It is well to remember that a picture before being a battle horse, a nude woman, or some anecdote, is essentially a flat surface covered with colours assembled in a certain order."


Simbolizam

Simbolizam je umetnički pokret koji je nastao u Francuskoj oko 1880. i zaživeo na prelomu XIX i XX veka. Simbolizam je reakcija na impresionizam, naturalizam i parnasizam. Simbolizam je pokret koji se nadovezuje na romantizam i njegov cilj je bio predstavljanje stvari koje se ne mogu racionalno opisati (raspoloženje, emocije i sl.) odnosno trebalo je da naslika ili opiše nepredstavljivo i da dopre u bit stvarnosti – koja će se onda zapaziti sa svih pet čula. Tome je trebalo da doprinese simbol koji će posredovati između stvarnosti i „sveta duše“ i u naznakama otkriti tajnu sakrivenu unutar stvari. Simbol nije izravno imenovanje stvari (problema, stava i sl.) već samo naznaka – sugestija biti stvari.
Simbolisti su se trudili da stvore umetnost usredsređivanjem celog umetnikovog bića sa svih pet čula koje je trebalo da se stope u jedinstvo. Verovali su da umetnost treba da zahvati veći broj apsolutnih istina do kojih se može doći samo indirektnim metodama.
U slikarstvu se ovaj pravac nije mogao sasvim da razvije jer su njegove ideje bile slične popularnijoj secesiji: „Slikarstvo je reakcija na naturalizam impresionizma i ponekad i akademizam“. Odilon Redon kaže misleći na impresioniste: „Bilo im je apsolutno nedostupno sve što prevazilazi, osvetljava ili povećava predmet i izdiže duh u oblast misterije, u nemire neodlučnog i u njegovo divno nespokojstvo“. Redon koji je u svom delu dao mesto spiritualnom postao je drag i umetnicima grupe Nabis, na koje su uticali Sezan, Dega, Gogen i drugi. Godine 1891. i 1892. kritičar Alber Orije definiše simbolističko slikarstvo koje je za njega „idejno, sintetičko, subijektivno i dekorativno“.
Među slikarima koji su pripadali ovom pravcu ima velikih razlika i jedino što im je zajedničko jeste otpor prema naturalizmu impresionista i naravno otpor prema zvaničnom slikarstvu. Mogu se navesti: Odilon Redon, Pol Gogen, Gustav Klimt, grupa Nabis,Ogist Roden.

Fovizam

Fovizam je umetnička grupa osnovana 1905. u Parizu. Fovizam je bila prva umetnička revolucija u 20. veku. Ime se odnosilo na malu grupu istomišljenika slikara Anrija Matisa, Morisa Vlamnika i Andre Derena koji su u 1905. godine izlagali u Pariskom jesenjem salonu. Jedan novinski kritičar koristi izraz"Les Fauves" (u prevodu „divlje zveri“) za ove umetnike (kao ironično podrugivanje), koji tada postaje ime cele grupe.
Glavno obeležje fovističke umetnosti je žestina boja i deformacija figura. Na slikama umetnika ove grupe je očigledna i intencionalna odsutnost zakona linearneperspektive. To je uzrokovalo veliki skandal zbog kojeg su i dobili ime „divlje zveri“ (fr. fauves). Fovizam nije bila povezana umetnička grupa. Ti umetnici su samo jedanom izlagali zajedno. Njihova umetnost će kasnije imati uticaj na nemački ekspresionizam.

Fovisti nisu imali neku posebnu zaleđinu u vidu teorije, stoga fovizam nastaje i razvija se kao negacija i reakcija na impresionizam i naturalizam. Umetnost Pola Gogena, Žorža Seraa i Vinsenta van Goga, takođe igra značajnu ulogu. Od van Goga preuzimaju snagu kolorita, a od Gogena plošnost kompozicije. Od Seraa racionalnost aranžmana kompozicije, a od Edvarda Munka snagu izražajnosti, ekspresije. Kao rezultat dojam je upečatljiv kolorit, preko upotrebe žarkih i čistih boja direktno iz tube, pojednostavljenje kompozicije i odricanje modelacije formi, kao i naglašavanje ličnog spontanog izraza.

Dok je publika relativno malo znala o Sezanu i Van Gogu kao revolucionarima, nije mogla ignorisati prisustvo ove grupe mladih slikara, koji su u Parizu izazvali senzaciju svojim grupnim izložbama, pamfletima i drugim oblicima samopromocije. Zapravo, fovisti su nastojali da deluju prema imenu koje su dobili. Međutim, u periodu od samo sedam godina oni su izgubili svoju prvobitnu snagu i smatrani su prilično smirenim u odnosu na nove pokrete koji su u međuvremenu nastajali. Fovizam je uglavnom emocionalni pokret koji teži da stigne do emocionalne „suštine“ predmeta na račun spoljašnjeg izgleda. Karakteristike njihovog izraza su dekorativnost, živost, ali i žestina boje, spontanost i intuicija.

Boja, blještavilo i sugestivna rafiniranost, koju srećemo u delima Anrija Matisa zvaničnog vođe grupe, su pod uticajem perzijske i blisko-istočne umetnosti. Grupa kao celina, bila je pod sličnim uticajima i često je tragala za uzorima u muzejima, gdje su bili izloženi eksponati grupnog umetničkog izražavanja, starijih, ali i geografski prilično udaljenih civilizacija. Inspirisali su se vizantijskom umetnošću, umetnošću koptskih hrišćana, arhajskim grčkim umetnicima, kao i umetnošću afričkih plemena, plemena Okeanije i američkih Indijanaca. Izvor Matisove inspiracije bile su afričke maske i skulpture, te lica njegovih figura odlikuje bezličnost i ukočenost maski. Iza tog efekta bezličnosti izvire neka misterija ili pretnja, zasnovana na enigmatičnim kvalitetima stranog izraza.

Uprkos jakim, vibrantnim bojama koje obično koriste ekspresionisti, slikari Matis, Utrilo, Deren i Amedeo Modiljani, često grade prijatne dekorativne strukture kojima nastavljaju dugu tradiciju „klasične“ uzdržanosti francuskog i italijanskog slikarstva. S druge strane, Žorž Ruo je izuzetak u francuskom ekspresionizmu, jer je njegovo delo mnogo dramatičnije, poput nemačkog ekspresionizma. Njegovo slikarstvo žestoko izražava reakcije na hipokriziju materijalizma njegovog doba, kroz omiljeno korišćenje debelih naslaga crvenog i crnog. Njegove slike Hrista su simboli nehumanosti čoveka prema čoveku, a portreti sudija otkrivaju zločin i korupciju koji dosežu čak i tamo gde se pretpostavlja da treba da vlada pravda. Ruolovo mišljenje o francuskim liderima, toga doba kroz njegovo slikarstvo nije nimalo laskavo. Slično kao Goja u Španiji inkvizicije, korupcije i izobličenosti u redovima monarhije, Ruol ne ostavlja prostor za kompromis sa tadašnjim francuskim društvom.

Futurizam

Futurizam je umetnički pokret osnovan nešto pred Prvi svetski rat u Italiji, kao prvi Avangardni pokret. Najtipičniji je bio za Italijansku umetnost toga vremena, iako se javlja i u Rusiji i Engleskoj, kao i u drugim zemljama.
Pokret započinje pesnik Filipo Marineti svojim manifestom, objavljenim u Francuskim dnevnim novinama Figaro 1909. godine. U manifestu, Marineti je želeo da uzdrma učmalu i zaostalu Italiju i da pokuša da je isprovocira da krene u pravcu nekakvog napretka, u pravcu jedne brže industrijalizacije, bržeg tehničkog razvoja, da razmišlja u jednom sadašnjem vremenu i da ne bude zadovoljna svojom prošlosti. "Ne želimo deo nje, prošlosti," pisao je, "mi, mladi i snažni, Futuristi"
Futurizam kao i kubizam se može smatrati jednim od potpokreta u okviru apstraktne umetnosti. Futurizam je zapravo forma kubizma koju su stvorili italijanski slikari, a koji su se našli u Parizu u vreme kada su Brak i Pikaso potresli umetničke krugove svojim novim likovnim poduhvatom, koji je kasnije dobio ime kubizam. Najznačajniji umetnici ovoga pokreta su Umberto Bočoni i Đakomo Bala. Obojica su studirali umetnost u Francuskoj i po povratku u Italiju bili su zaintrigirani naglim napretkom industrije. Zajedno sa pesnikom Filipom Tomasom Marinetijem oformili su jednu idejnu grupu. Svoj likovni izraz su formulisali na bazi modernih mašina, brzini i žestini savremenog života, kao i psihološkom uticaju ovoga fenomena na ljudski mentalitet i aktivnost. Bočoni, Severini i njihovi sljedbenici, nastojali su da prikažu lepotu modernih mašina pomoću snopova linija i ravni koje na slikarskoj površini stvaraju efekat dinamičnog kretanja i napetosti. Predstavljanje brzog kretanja u likovnoj formi je njihova osnovna preokupacija. Takođe su pokušali da interpretiraju savremene socijalne događaje, kao što su pobune, štrajkovi, rat, odnosno sve one koje su smatrali da će biti od uticaja na buduća dešavanja u društvu.
Strastvenost ideja ove grupe, nije bila u adekvatnoj razmeri sa njihovim umetničkim doprinosom, jer su oni samo dali energiju pokreta statičnoj geometriji kubizma i ponovo vratili bogatstvo kolorita. Moglo bi se reći da njihovo obraćanje mašinama kao novom tematikom slikarstva, bilo njihov najznačajniji doprinos modernoj umetnosti, jer su time upozorili druge umetnike i publiku na njihov potencijal i prirodu vremena u kojem su živeli.


"Abstract Speed + Sound",Giacomo Balla,1913-1914,Oil on millboard with artist's painted frame,The Solomon R. Guggenheim Foundation, Peggy Guggenheim Collection, Venice



"States of Mind I: The Farewells", Umberto Boccioni, 1911,Oil on canvas, Museum of Modern Art, NY


"States of Mind II: Those Who Go",Umberto Boccioni, 1911,Oil on canvas, Museum of Modern Art, NY


"States of Mind III: Those Who Stay",Umberto Boccioni, 1911,Oil on canvas, Museum of Modern Art, NY

Ovom serijom od tri slike Umberto Boccioni je želeo da istraži psihološku dimenziju prolazne prirode "modernog" žovota. Sve tri slike predstavljaju prikaz jedne železničke stanice. Prvom slikom "The Farewells" uspeva da uhvati haotični pokret mase ljudi koji su nošeni u talasima dok para bučno izlazi iz voza i nestaje u nebu. Kose linije na drugoj slici "Those Who Go" nagoveštavaju odlazak. Boccioni je rekao da je na ovoj slici želeo da prikaže "usamljenost, patnju i maglovitu konfuziju". Na trećoj slici "Those Who Stay" vertikalne linije prenose posmatraču težinu tuge onih koji su ostavljeni na stanici.


"Dynamic Hieroglyphic of the Bal Tabarin",Gino Severini, 1912,Oil on canvas with sequins,Museum of Modern Art, NY

Gino Severini je bio fasciniran plesnim dvoranama kao motivom koji mu je pružao mogućnost da naslika multisenzorno iskustvo. Na ovoj slici je prikazao ženu sa smeđim loknama i belo-plavo-ružičastom haljinom sa karnerima u momentu dok pleše u pariskom noćnom klubu Bal Tabarin. Različiti elementi na slici ukazuju na neke tada aktuelne događaje. Arapin koji jaše kamilu - odnosi se na rat između Turske i Italije 1911, dok zastave prenose umetnikov osećaj nacionalizma. Na ovoj slici umetnik spaja interesovanje futurista za dinamiku pokreta sa integracijom teksta i kolažnih elemenata, inspirisan svojim istraživanjem francuskog kubizma.

Sinhronizam

Sinhronizam je umetnički pokret osnovan 1912. godine od strane slikara Stanton MacDonald-Wright-a i Morgan Russell-a. Ovaj slikarski pravac se zasniva na ideji da su boja i zvuk slični fenomeni, i da boje na slikama mogu biti aranžirane, složene na isti harmoničan način kao što to čini muzičar sa notama. Macdonald-Wright i Russell su verovali da slikajući na takav način mogu izazvati senzaciju muzike kod posmatrača. Njihovo slikanje je postalo ekspresivno i abstraktno, sa ciljem da se stope vizuelni i auditorni stimulusi kroz simfoniju boja. Ovaj fenomen "slušanja" boja ili uparivanja dva ili više čula - "Sinestezija"- je bio takođe u srži rada Kandinskog, koji je razvijao sopstvene sintetističke slike, ili tzv. "kompozicije", u isto vreme.
Abstraktne slike sinhronista su zasnovane na skalama boja, korišćenjem ritmičkih formi sa pojačavanjem i smanjivanjem nijansi. One obično imaju centralni "vrtlog" koji "eksplodira" u kompleksnoj harmoniji boja. Sinhronisti su izbegavali korišćenje perspektive i linije, oslanjajući se isključivo na boju i oblik da bi izrazili formu.
Prva slika ovog slikarskog pravca, Russell-ova "Synchromy in Green" je bila izložena u Salonu nezavisnih umetnika ( Salon des Indépendants) u Parizu 1913 godine. Kasnije , iste godine, održana je prva izložba sinhroinista u Minhenu. Sledeće su bile izložbe u Parizu, a zatim i u New York-u.
Sinhronizam je postao prvi američki avangardni umetnički pokret koji je privukao pažnju van Amerike.
Ovaj pravac je bio upoređivan sa orfizmom ,ali je MacDonald-Wright insistirao da je sinhronizam jedinstvena umetnička forma i rekao "it has nothing to do with orphism and anybody who has read the first catalogue of synchromism ... would realize that we poked fun at orphism".


"Airplane Synchromy in Yellow-Orange", Stanton MacDonald-Wright,1920,Oil on canvas, Metropolitan Museum of Art, New York.


"Cosmic Synchromy",Morgan Russell, 1913-14,Oil on canvas, Munson-Williams-Proctor Arts Institute


“Oriental Symphony”, MacDonald-Wright